Φυλακές – φρούριο υψίστης ασφαλείας είναι η εικόνα για το σωφρονιστικό κατάστημα κράτησης της Κέρκυρας.  Ενδιαφέρον, όμως, και η ιστορία των φυλακών αυτών που φτάνει μέχρι τον 19ο αιώνα. Η αγγλική αρμοστεία με απόφασή της ανέλαβε την οικοδόμηση των φυλακών αυτών με σκοπό την αυστηρή  απομόνωση. Οι φυλακές αυτές κατασκευάσθηκαν κατά τη διετία 1831-1832.  Πρότυπο τους ήταν το Πανοπτικό Κτίριο Εγκλεισμού (Panopticon),  το οποίο εμπνεύστηκε και σχεδίασε ο Άγγλος φιλόσοφος και νομικός Jeremy Bentham. Ο Bentham υπήρξε ο πνευματικός ηγέτης του ριζοσπαστικού κινήματος στην Αγγλία. Ο Bentham σχεδίαζε στο χαρτί τα κτήρια των δομών κοινωνικής συμβίωσης ( δημόσια κτήρια, σχολεία, φυλακές) με σκοπό τη μεγαλύτερη κατά το δυνατόν ωφέλεια για τον μεγαλύτερο κατά το δυνατόν αριθμό ατόμων. 

Ανάμεσα στα σχέδια του ήταν και το Πανοπτικόν (Panopticon) που το παρουσίασε στο κοινό το 1791. Το Panopticon είναι ο τύπος κτηρίου- φυλακής όπου επιτρέπεται η συνεχής επίβλεψη (-opticon) όλων (pan-) των υποκειμένων και όχι μόνο απαραίτητα των κρατουμένων.  Μετά από δύο δεκαετίες οι Βρετανοί αρμοστές αξιοποίησαν τα σχέδια του άρχισαν να κατασκευάζουν τις φυλακές εντός της πόλης στο λόφο του Σωτήρος. Άρχισαν να λειτουργούν από το 1840 και οι κρατούμενοι ήταν κυρίως από την Κέρκυρα και τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου. Οι φύλακες ελέγχονταν αυστηρά ενώ σε περίπτωση δωροδοκίας αυτόματα απολύονταν από το διευθυντή.  Ακόμα και η αρχιτεκτονική δομή του κτιρίου λειτούργησε στο να γίνει πρότυπο σωφρονιστικού ιδρύματος ανά την Ευρώπη. Το σχέδιο Πανοπτικόν περιλαμβάνει δέκα ακτινωτά διατεταγμένα κτήρια και στη μέση το κυκλικό γραφείο του διευθυντή. Μέσα απ’ αυτό είχε τη δυνατότητα να ελέγχει συνεχώς από τα δέκα παράθυρα κάθε ύποπτη κίνηση.  Όσον αφορά τη αρχιτεκτονική δομή των φυλακών παρόμοιες φυλακές είναι οι φυλακές Eastern State στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, στις οποίες φυλακίστηκε για ένα διάστημα και ο διαβόητος κακοποιός Αλ Καπόνε.   Ωστόσο, οι φυλακές της Κέρκυρας έγιναν τόπος βασανισμού με απάνθρωπες συνθήκες κράτησης για τους πολιτικούς κρατούμενους στα χρόνια  της δικτατορίας του Μεταξά, του Εμφυλίου και της δικτατορίας των Συνταγματαρχών.   Οι φυλακές της Κέρκυρας παραμένουν ως ένα από τα αρχαιότερα και τελειότερα Panopticons στο κόσμο ενώ πολλά απ’ αυτά λειτουργούν πια μόνο ως μουσεία. 



Συντάκτης: Νίκος Στούπης